Is veiligheid wel om te lachen?

Cabaretiers zijn er meester in: harde grappen maken over onderwerpen zoals religie, het koningshuis of een ramp. Enerzijds zien ze de vrijheid van meningsuiting als hun recht. Anderzijds is het volgens hen ook een manier om een lastig onderwerp bespreekbaar te maken. Kan humor helpen om een onderwerp als ‘veiligheid’ toegankelijker te maken voor de massa? Of lachen we daardoor bijna letterlijk het belang ervan weg?

Harde grappen met een duidelijke boodschap

ProRail wil het aantal aanrijdingen met een trein verminderen en is recent met een nieuwe campagne gestart. Cabaretier Jandino Asporaat heeft de filmpjes die beelden laten zien van beveiligingscamera’s voorzien van commentaar. Zijn harde reacties zoals “Limbodansen doe je maar thuis” en “Daalt ook je IQ als je slagbomen dalen?” zijn humoristisch maar hebben wel een heel duidelijke boodschap: onder de slagbomen doorkruipen om toch nog over te steken is levensgevaarlijk! De wachtborden (‘Wacht tot het rode licht gedoofd is. Er kan nog een trein komen’), de knipperende lampen en het geluid van de overwegbel zouden toch al duidelijk genoeg moeten zijn, maar het tegendeel blijkt waar. Sinds 2008 zijn er 330 aanrijdingen met een trein geregistreerd, exclusief zelfdodingen, waarbij 98 mensen zijn omgekomen.

Van humor naar absurdisme

Humor kan zeker goed werken en wordt ook vaak als managementinstrument ingezet om zo het beste uit medewerkers te halen. Wel is het oppassen dat het belang dat nut en noodzaak van veiligheid niet letterlijk worden weggelachen. Daardoor bagatelliseren mensen het risico dat zij lopen met alle gevolgen vandien. In een filmpje van het fictieve fastfoodrestaurant FC Kip die Jandino maakte, zijn de vier niet al te snuggere medewerkers op BHV-cursus. Ze staan erbij als een boer met kiespijn en één van hen zegt meerdere keren hardop de vraag ‘wat voor domme cursus’ dit wel niet is. De lachsalvo’s op de achtergrond doen de rest. Hoewel de situatie sterk overdreven is, zal deze toch voor veel mensen herkenbaar zijn. Ze volgen de cursus omdat het moet van de baas en niet omdat ze er de meerwaarde van inzien. Maar dat is niet wat je wilt overbrengen.

Meer veiligheid door eerlijkheid

Als het gaat om veiligheid, lijkt het erop dat er slechts twee mogelijkheden zijn om dit onderwerp aan te kaarten. Of je kiest voor de humoristische manier waarbij situaties compleet over-the-top gaan, of voor de angstaanpak waarbij vaak wordt gegoocheld met cijfers. Maar daardoor wordt veiligheid iets engs, een ver-van-mijn-bed-show waar mensen niet over na willen denken. En dat is nou juist wat ze wel moeten doen. Ze moeten weten wat de risico’s zijn, welke mogelijkheden er zijn om hier mee om te gaan en uiteindelijk zelf een beslissing nemen. Een betere optie is dus om de focus te leggen op de omstandigheden waarmee zij te maken hebben en waarin zij zich prettig moeten voelen. Dan neem je hun veiligheid pas echt serieus!